Bài giảng: Vợ chồng A Phủ – Cô Thúy Nhàn (giáo viên )
Đề bài: Sức sống tiềm ẩn của nhân vật Mị trong truyện “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài.
“Vợ chồng A Phủ” (1953), “Miền Tây” (1967), “Vừ A Dính” (1962)… là những tác phẩm nổi tiếng của Tô Hoài viết về phong tục, cảnh vật, con người miền Tây. của Tổ quốc chúng ta. Tô Hoài đã từng nói: “Tôi coi Việt Bắc, Tây Bắc cũng như quê hương của đối tượng tôi…” (Văn nghệ số 14.10.1995). Tập truyện “Tây Bắc” là nét son chói lọi đầu tiên trong sự nghiệp văn học của Tô Hoài viết về đề tài miền Tây. Một chuyến đi dài, Tô Hoài theo đoàn quân lên giải phóng Tây Bắc (1952), ông đã viết thành công tác phẩm “Truyện kể Tây Bắc”, trong đó có truyện “Vợ chồng A Phủ”. Qua truyện ngắn này, Tô Hoài đã phản ánh nỗi khắc khoải và sự vươn lên của người Mèo vùng Tây Bắc, một lòng quyết tâm đi theo kháng chiến để giành lấy tình yêu và hạnh phúc.
Những trang viết về Mị – một trong hai nhân vật chính của truyện vô cùng cảm động. Dù đã bị chà đạp, giày xéo trong bể khổ cuộc đời nhưng nàng lại có một cuộc đời ẩn dật kỳ lạ!
Em là một cô gái trẻ đẹp, duyên dáng, hiếu thảo, thổi sáo giỏi, “có biết bao người mê, ngày đêm thổi sáo theo em”. Nhà nghèo, hàng năm cha phải nộp lãi một nương ngô cho thống lí Pá Tra. Bố già rồi, con thương bố lắm. Cô nói với cha: “Bây giờ con đã biết cuốc ruộng, con phải làm ruộng ngô để giả nợ cho cha. Cha đừng bán con cho nhà giàu”. Món nợ truyền thống Cha tôi vay nhà thống lý như một nỗi oan cuộc đời. Mị bị A Sử – con trai nhà thống lí lừa đến trình diện với ma. Con về làm dâu gạt nợ… Buồn quá! “Chậc! Thế là kiếp trước cha mẹ ăn tiền nhà giàu, giờ người ta bắt bán con để trừ nợ. Không thể làm khác được!”. Lời than thở của cha nói lên một sự thật cay đắng: Mị là con dâu nhà thống lí Pá Tra – con nợ của nhà thống lí Pá Tra – đó như một số phận bi đát!
Sau nhiều năm làm dâu để trốn nợ, tôi bị đối xử rất tệ, chẳng khác nào con vật. Bạn phải làm việc cật lực quanh năm, suốt tháng. Lên núi hái thuốc phiện, giặt đay, xe đay, lên nương bẻ ngô, khi hái củi, rang ngô bao giờ cũng phải buộc bó đay vào tay để tước thành sợi. Tôi như con trâu, con ngựa nhà quan. Quá nhiều gian khổ: “Trâu ngựa có khi làm việc, ban đêm đứng gãi chân nhai cỏ, đàn bà con gái nhà này vùi đầu vào công việc suốt ngày đêm”.
Tuổi trẻ và sắc đẹp của tôi đã bị cướp đi và vùi dập. Em như bông hoa dại chóng tàn, lúc nào cũng “mặt cháy, mặt buồn. Căn phòng của tôi như một cái chuồng thú, kín mít, tối om, chỉ có một lỗ nhỏ cỡ bàn tay thò ra ngoài” mà thôi. trăng trắng, chẳng biết là sương hay là nắng.” Buồn quá “Nghĩ rằng mình sẽ cứ ngồi trong cái lỗ vuông ấy mà nhìn ra ngoài, cho đến khi chết!” Nỗi ám ảnh đó thật khủng khiếp.
Tôi đã nghĩ rằng mình cam chịu số phận. Nhưng cô đã vùng vẫy bằng tất cả sức lực của mình cố gắng thoát khỏi sợi dây nghiệt ngã của số phận. Trong nhiều tháng, đêm nào tôi cũng khóc. Tôi chạy về nhà, mắt đỏ hoe. Gặp cha “tôi quỳ xuống khóc nức nở, úp mặt xuống đất”. Lần đầu tiên tôi chống lại số phận tủi nhục, hái lá cố ăn để tự tử. Nhưng khi tôi chết, ai sẽ làm bắp giả để trả nợ cho nhà thống lý, khi cha tôi “ốm quá”. Thương bố, tôi “chịu chết”. Tôi che mặt khóc, ném một nắm lá xuống đất, “phải về nhà quan”, cam chịu kiếp trâu ngựa, sống cuộc đời như một con rùa trong xó xỉnh. Bao nhiêu mùa xuân đã qua! Tôi biết tôi đã rơi bao nhiêu nước mắt. Cũng như bao người đàn bà khác trong nhà thống lý, “đời người chỉ biết chạy theo vó ngựa của chồng”. Tôi cam chịu số phận: “Tôi sống khổ lâu rồi”… Tôi cảm thấy mình chỉ là con trâu, con ngựa “chỉ biết ăn cỏ, đi làm!”. Đời con gái, một kiếp người bị đánh đến bại liệt như thế, khổ đã cùng cực rồi!
Một bất ngờ khác đến với người đọc. Thứ hai, tôi thức dậy một lần nữa. Ngày Tết, tôi lén lấy ché rượu “uống từng bát” rồi say khướt “bịt mặt” xem người múa, người hát mà “lòng như sống lại ngày xưa”. Con gái vùng cao, ai mà không uống rượu? Chắc tôi cũng từng uống rượu rồi, nhưng đây là lần đầu tiên được uống rượu “từng bát”. Tôi uống để quên hết đau khổ? Bạn có uống vì tức giận không? Hay tôi mượn bát rượu đánh thức lòng mình để sống với xuân, với những đêm tình xuân thuở còn con gái? Nếu năm tháng trôi qua, bếp lửa đã sưởi ấm lòng tôi, xoa dịu tôi, trút bỏ tủi nhục của cuộc đời thì giờ đây, tiếng sáo, tiếng hát của những chàng trai cô gái Mèo tha thiết gọi bạn tình, đã khơi dậy trong lòng tôi nhiều ước muốn:
“Bạn ném cân, tôi không bắt
Tôi không yêu, đồng bảng giảm giá…”
Tôi đã tự nhận thức được. Tôi thấy lòng mình xao xuyến, vui sướng như khi người con gái bước vào những đêm tình mùa xuân. Tôi thấy mình “còn trẻ…còn trẻ”. Tôi thấy mình cô đơn. Chúng ta phải đi chơi. Bao nhiêu cô gái có gia đình khác vẫn đi chơi. Thật vô lý, hơn nữa, tôi thấy mình và A Sử “không yêu nhau nhưng vẫn phải ở bên nhau”. Chúng tôi khóc. Tôi yêu sự đau khổ của tôi. Ta ghê tởm A Sử kẻ “dám theo gái khác về làm vợ”… Ta muốn chết ngay! Một sức sống tiềm ẩn trong lòng tôi như hòn than hồng âm ỉ. Bạo lực, tôi không sợ. Tôi cuộn mỡ lại cho vào đĩa đèn thắp lên rồi cỏ quấn tóc, với lấy váy hoa, lôi ra một chiếc áo sơ mi, chuẩn bị đi du xuân. Hành động của Mị diễn ra trước mắt A Sử. Như thử thách. Không thèm trả lời khi anh hỏi: “Em có muốn đi chơi không?”. Sự trỗi dậy của tôi lần này phải trả giá! Con trai quan tổng trấn vô cùng độc ác trói Mị trong buồng tối bằng một cái thúng sợi đay và còn quấn tóc Mị vào một cây sào khiến Mị “không cúi đầu được nữa”. Nhưng sức sống mãnh liệt vẫn tiềm ẩn trong trái tim của cô gái mèo này. Trong đêm bị trói “dây căng, đau”, khi mê man, khi tỉnh dậy “thương nhớ” và bà hồi tưởng: “Ta còn nghe tiếng sáo đưa tôi đến trò chơi, trò chơi”. Đầu óc tôi chập chờn “lắm khi dạo chơi”, nhưng mình đang bị trói, làm sao đi được? Nghe tiếng vó ngựa cào chân nhai cỏ “ngậm ngùi nghĩ mình không bằng ngựa”.
Chúng ta đã đọc bài thơ ‘Vĩnh biệt người yêu’. Tôi còn hơn thế gấp trăm ngàn lần! Bị tai nạn, Mị phải vào rừng hái lá thuốc, suốt đêm ngồi hầu hạ, xoa thuốc cho A Sử. Đau quá, mệt quá, tôi “ngủ quên” và bị tên khốn đó “dẫm vào mặt”. trước số phận!
Lần thứ ba: Tôi tỉnh lại. Dường như số phận của Mị đã gắn liền với số phận của A Phủ như một sự tiền định. Một bên là cô con dâu quỵt nợ, một bên là tên tội phạm đánh quan. Cả hai đều là trâu, ngựa của thống lí Pá Tra. Mị bị A Sử trói. A Phủ vì tội để hổ bắt bò đã bị Pá Tra dùng dây mây trói vào cọc “quấn từ chân đến vai, chỉ lắc được cổ và đầu”. Làm thế nào để bắt một con hổ? A Phủ nhất định bại trận. Bị trói mấy ngày đêm “A Phủ chỉ đứng nhắm mắt”. Đôi má của A Phủ đã xám lại. A Phúc sắp chết! Nửa đêm nhìn qua bếp lửa, nhìn những giọt nước mắt lăn dài trên má A Phủ mà thấy thương, xúc động: “Trời ơi, nó bắt người ta đứng lên cho đến chết…”. Tôi uất ức nguyền rủa cha con tôi: “Chúng nó độc ác quá… Sao người đó phải chết…”. Tôi không còn biết sợ nữa. Mị đã dùng con dao nhỏ để cắt lúa, cắt nút dây mây, cởi trói cho A Phủ và cứu được A Phủ. Như một lời động viên: “Đi ngay đi!”. Mị chạy theo A Phủ. Cô nói: “A Phù thả tôi ra… Tôi chết ở đây!”. Lương tâm thức tỉnh. Mị cứu A Phủ cũng là cứu chính mình. Nó thật dữ dội và khủng khiếp. Tình huống truyện tạo nên bi kịch của số phận. Với rất nhiều máu và nước mắt, tôi đã giành được tự do của mình. Tôi yêu người, tôi yêu chính mình. Khát vọng tự do, hạnh phúc là nguồn sức mạnh vươn lên của tôi.
Thoát khỏi Hồng Ngài, Mị và A Phủ trải qua một mùa mưa, vượt qua những dốc đá tai mèo, họ trở thành vợ chồng khi đến khu du kích Phiên Sa. Hành động cắt dây trói cứu A Phủ và cùng A Phủ chạy trốn là đỉnh điểm của sự vùng lên của Mị, là biểu hiện của sức sống tiềm ẩn của cô gái Mèo trong truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”. Khát vọng tự do, hạnh phúc, quyền sống của con người đã tiếp thêm cho nhân vật nhiều sức mạnh để vươn lên. Sức sống tiềm tàng của tôi đã khẳng định một chân lý: Bạo lực không thể dập tắt khát vọng tự do! Sức sống tiềm tàng của tôi tiêu biểu sâu sắc, thể hiện một cách cụ thể, chân thực, sinh động sự vươn lên của người Mèo trên con đường đi tìm hạnh phúc, tự do và họ đã đến với cách mạng và kháng chiến.
Nhân vật Mị được nhà văn Tô Hoài miêu tả, khám phá trong chiều sâu tâm hồn, trong những biến thái “lên xuống” của tâm trạng. Miêu tả thành công sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị, ngòi bút nghệ thuật của Tô Hoài đã làm cho truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” ngời sáng giá trị nhân đạo. Người đọc mãi mãi thấm nhuần cái giá của tình yêu tuổi trẻ, của hạnh phúc và tự do.
Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 luyện thi THPT Quốc gia:
vo-chong-a-phu.jsp
Các bộ đề lớp 12 khác